How to rehabilitate after knee or hip surgery?

WAT NA DE KNIE- OF HEUPOPERATIE?

Een operatie kan soms angstaanjagend zijn. Ga ik nog kunnen stappen? Ga ik met krukken moeten lopen? Vrees niet! Wij spraken met de sympathieke kinesist Douwe Willaert. Hij beantwoordde alle prangende vragen over het revalidatieproces na een knie- of heupoperatie.”  

Door Lennert Suykerbuyk

Hoelang duurt de revalidatie na een knieoperatie?

D. Willaert: Gemiddeld duurt dit zo’n zes weken, al wordt de revalidatie opgedeeld in verschillende mijlpalen. Na twee weken zijn de meeste patiënten reeds in staat om in huis rond te stappen met twee krukken.

Na vier weken mag je overschakelen op een kruk en na zes weken moet je in staat zijn om zonder krukken te wandelen. Al blijft het uiteindelijke verloop van de revalidatie afhankelijk van de patiënt. Zo zal het bij iemand van 85 vaak langer duren dan bij iemand van 50. Als het lukt bij de kinesist en het lichaam protesteert niet zie ik geen reden om het verder uit te stellen.

Na de vierde week is het wel belangrijk dat de patiënt de kruk draagt aan de gezonde zijde. Veel mensen vergissen zich hier vaak in. Bijvoorbeeld, als je aan het linkerbeen geopereerd bent, dan moet je je kruk aan je rechterkant gebruiken. Wanneer je dan vooruit stapt met je ‘gezonde’ been, verdeel je zo mooi het gewicht tussen je geopereerde been en de kruk. Zo voorkom je dat je volledig steunt op het geopereerde been.

Tijdens dit proces leer je ook terug trappen op en af gaan. Hier is er wel een verschil tussen de knie en de heup. Zo is het moeilijker voor iemand na een knieoperatie om een trap af te gaan. Ook moeten zowel heup-, knie- en enkelgewricht onderhouden worden bij zowel de knie- als de heupoperatie.

Natuurlijk is de behandeling die de lichaamsdelen krijgen anders afhankelijk van de operatie. Als je bijvoorbeeld een knieoperatie hebt gehad, gaat je heup geen beperkingen hebben. Dan moet je goed de mobiliteit van de heup onderhouden.

Welke soort oefeningen moet je doen tijdens de revalidatie?

D. Willaert: Na een knieoperatie ga je op dezelfde dag nog in de Kinetec liggen. Dit toestel gaat heel traag je gewricht plooien aan een constant tempo. Vijf dagen na de operatie oefenen we zodat de patiënt zijn knie 70° of 80° kan buigen. Al kan dat afhankelijk van de patiënt langer duren. Dit allemaal gebeurt in het ziekenhuis.

Eens hij met twee krukken kan lopen, mag de patiënt naar huis en beginnen de mobiliteitsoefeningen. Die zijn dezelfde bij zowel de knie als de heup. Dan gaat de kinesist helpen met de mobiliteit. De patiënt leert dan om zijn knie eerst 90° en dan uiteindelijk 120° te buigen. Vanaf dan ben je functioneel. Al is dit ook afhankelijk van de leeftijd van de patiënt. Iemand in de 70 zal minder hoge doel stellen dan een twintiger.

Als de mobiliteit beter lukt focussen we ons op kracht. Al is er natuurlijk overlap tussen de oefeningen. Zo begin je tijdens de mobiliteitsoefeningen ook al aan de krachtoefeningen. De eerste weken zullen deze oefening vrij licht zijn zoals je knie strekken op tafel. Het doel hiervan is om nog meer krachtverlies te voorkomen. Als de mobiliteit goed gaat, volgt de echte krachttraining. Dat is nodig want als je te lang stilligt, ga je niet makkelijk meer kunnen rechtstaan of op de trap lopen.

Gelijklopend met de krachtoefeningen ga je ook je evenwicht oefenen. De oefening die hierbij helpt heet gewichtshift. Eerst steun je op je goede been. Dan verzet je geleidelijk het gewicht naar je geopereerde been totdat het gelijk verdeeld is. Daarna ga je nog meer op je ‘slechte’ been steunen. Als dat lukt ga je je twee voeten tegen elkaar zetten, daarna op een been staan en ten slotte op een oneven matje staan.

Daarna ga je de drie componenten, mobiliteit, kracht en evenwicht, combineren. Dan leer je de functionele handelingen zoals stappen, naar het toilet gaan en dingen van de grond pakken. Al is dat pas voor het einde van de revalidatie.

Al is er hier natuurlijk wel een verschil tussen de heup en de knie. Bij de heup mag je, afhankelijk van de prothese, niet naar buiten of binnen draaien. Dat hangt af van de operatie, dus kan ik daar geen richtlijnen over geven. Na een heupoperatie zijn bijvoorbeeld schopoefeningen zeer belangrijk.

Voor zowel een knie- als een heupoperatie is het ook belangrijk om de mobiliteit van de voeten te onderhouden. Want de eerste weken lig je in bed en kan je niet meer stap. Het is daarom ook belangrijk om de kuiten te stretchen.

Hoe belangrijk is een kinesist in dit proces?

D. Willaert: Dat hangt er vooral vanaf hoeveel de patiënt zelf thuis oefent. Na een knieoperatie moet de kinesist er sowieso bij zijn want in het begin zijn er nog risico’s bij het oefenen. Het is veel makkelijker om met kinesist de knie te mobiliseren dan als je het alleen moet doen.

Ook kan hij je vertellen wat je nog niet mag doen. Na het einde van de revalidatie kan de patiënt zelf meer verantwoordelijkheid opnemen. Als hij thuis goed oefent dan hoeft de patiënt maar een of twee keer per week naar de kine gaan. Al blijft het belangrijk dat de kinesist die opvolgt. De meesten kunnen stoppen wanneer ze weer kunnen stappen.

Bij een heupoperatie zijn er bepaalde oefeningen waar de kinesist beter bij kan zijn. Zo heb je bij schopoefeningen het risico dat de patiënt de knieën naar elkaar toeduwen. Dat is gevaarlijk en daarom is het beter dat een kinesist toezicht houdt.

Wat voor oefeningen moet je dan thuis doen?

D. Willaert: Dat hangt er vanaf waar je in je revalidatie zit. Aan het begin, tijdens de mobiliteit, moet de patiënt vooral ijs leggen op de knie. Want anders kan je door de zwellingen en pijn tijdens de kine geen oefeningen doen. Daarna moet je de pendelbeweging doen om je knie soepel te houden. Bij deze beweging moet je je been over een stoel laten hangen en schommelbewegingen maken. Voor de mobiliteit zijn ook stretchoefeningen erg nuttig.

Voor de krachtoefeningen beginnen we simpel zoals de knie strekken, de knie tegen een tafel duwen of schuiven over het bed. Al is er hier een verschil tussen de knieoperatie en de heupoperatie. Na een heupoperatie moet je juist bewegingen naar buiten vermijden. Afhankelijk van de prothese is ook naar buiten draaien of naar binnen draaien verboden. Hoe verder je in het revalidatieproces zit, hoe meer je thuis kan doen. De evenwichtsoefeningen liggen soms wat moeilijker, zeker bij oudere mensen. Zij kunnen misschien vallen en dat wil je voorkomen. Het evenwicht doe je het best met toezicht erbij. Het beste wat je op het einde van je revalidatie kan doen is stappen. Dan combineer je kracht, evenwicht en mobiliteit.

Zelf vraag ik ook altijd aan mijn patiënten of ze de oefeningen wel doen. Want meestal merk ik wel of ze hun huiswerken hebben gedaan of niet (lacht). Dan moeten ze de oefening eens herhalen om te checken of ze hem wel juist uitvoeren.

Welke handelingen vermijd je het best als je revalideert.

D. Willaert: Dat hangt af van de operatie maar in het algemeen zou ik geen handelingen doen die nog niet in de kine aanbod zijn gekomen. Thuis doe je beter minder uitdagende oefeningen om niets verkeerd te doen.

Met een heupprothese moet je vooral vermijden om je been naar buiten te draaien of helemaal naar binnen draaien. Want anders is er een groot risico dat je prothese uit de kom gaat.

Voor de knie zijn er geen gevaarlijke bewegingen. Je moet vooral luisteren naar je lichaam. Bijvoorbeeld je maakt een wandeling die veel te groot is. Als gevolg daarvan krijg je een grote terugslag. Toch zijn er geen specifieke bewegingen die je moet vermijden. Overdrijf gewoon niet.

Er is wel altijd een tip die ik geef aan patiënten bij het verzorgen van het litteken. Hier in West-Vlaanderen denken de mensen dat je Nivea op de wonde moet smeren. Dat mag je pas doen als de wonde gesloten is. Wanneer er nog korstje op de kwetsuur staat, is ze nog open en kan de wonde geïnfecteerd geraken.

Zijn er nog hulpmiddelen die de revalidatie aangenamer kunnen doen verlopen?

D. Willaert: Na de operatie dragen patiënten vaak een steunkous aan het niet-geopereerde been. Zo voorkom je bloedklonters in de benen bij oudere mensen. Van zodra de mensen het ziekenhuis verlaten doen de meeste mensen die kousen weer af.

Ook loophulpmiddelen zijn zeer belangrijk. De meeste mensen gebruiken normale elleboogkrukken al kan je natuurlijk ook een wandelstok gebruiken.

Naar het einde van de revalidatie krijgen de patiënten ook een rekker mee. Daarmee kunnen ze thuis oefenen. Voor de rest kan ik niet echt op een ander hulpmiddel komen.

Hebt u misschien gehoord van de MySleeve?

D. Willaert: Nee, wat is dat wel?

Een hoesje dat je op het handvat van de krukken plakt. Zo heeft de gebruiker een betere grip op de kruk. Daarnaast zit er een magneetje in zodat je de krukken tegen elkaar kan hangen.

D. Willaert: Dat is wel handig. Iets dat ik veel hoor van patiënten is dat als ze zich willen neerzetten de krukken op de grond vallen. Leuk om te ontdekken dat zo’n oplossing bestaat, bedankt!